رهایی از نفخ وشناسایی علل
نفخ معده یک علامت ناخوشایند، اما شایع است که تقریبا از هر پنج نفر یک نفر را تحت تاثیر قرار می دهد. این پدیده معمولاً به دلیل تجمع بیش از حد گازها در روده ایجاد و باعث تورم شکم می شود. این گازها در طول فرآیند گوارش با خنثی کردن اسیدهای معده و اسیدهای چرب تولید می شوند که. نتیجه آن عمدتاً تولید گازهای نیتروژن و دی اکسید کربن است. این امر می تواند منجر به احساس تورم بیش از حد و حتی درد شکم شود. به طور کلی در رابطه با نفخ ، دلایل مختلفی وجود دارد . از جمله می توان به انواع غذاها و عادات غذایی مختلف ،استرس و بیماری‌های خاص که منجر به افزایش تشکیل گاز در روده می شوند، اشاره کرد. در زیر بطور خلاصه ،رایج ترین دلایل و نکاتی که برای کنترل نفخ معده وجود دارد توضیح داده شده است.
علائم احتمالی نفخ معده
تجمع گاز در شکم، می تواند تنها علامت باشد، اما نفخ معده اغلب با شکایات دیگری مانند احساس فشار و پری همراه است.. در این صورت شکم شکلی شبیه به بارداری پیدا می کند. شکایات رایج عبارتند از گاز (نفخ) یا آروغ اسیدی که برای خلاص شدن از شر هوای اضافی معده صورت می گیرد. نامنظم بودن دفع مدفوع ، اسهال یا یبوست و همچنین حالت تهوع، خستگی، شکم و کمردرد نیز ممکن است مشاهده شود.
مدت زمان نفخ معده بسیار متغیر است و می تواند از چند دقیقه پس از غذا خوردن تا نفخ دائمی معده مشاهده شود. گاهی اوقات، نفخ معده به مناطق خاصی محدود می شود، مانند نفخ معده، بالای شکم یا پایین شکم.
علل شایع نفخ شکم:
دلایل احتمالی زیادی برای ایجاد گاز شکم وجود دارد. عدم تحمل غذایی شایع تریین علت بشمار می رود که ممکن است مادرزادی و یا اکتسابی باشد. بهمین جهت علائم و شدت بیماری نیز بسیار متفاوت هستند.
مهمترین موارد عدم تحمل غذایی عبارتند از:
- عدم تحمل فروکتوز
- سوء جذب روده ای فروکتوز
- عدم تحمل لاکتوز
- عدم تحمل گلوتن (بیماری سلیاک)
- عدم تحمل هیستامین
یکی دیگر از دلایل رایج نفخ، سندرم روده تحریک پذیر است.
این بیماری بیشتر زنان را درگیر می کند. سندرم روده تحریک پذیر با احساس فشار و پری بعد از غذا خوردن و نفخ، یبوست یا اسهال همراه است و حداقل سه ماه بطول می انجامد. علائم مذبور معمولا پس از اجابت مزاج بهبود می یابد.
از دلایل دیگر می توان به علل مکانیکی نظیر یبوست، تنگ شدن بخش هایی از روده به دلیل زخم، التهاب یا تومور ، اشاره کرد.
جنبه دیگری که اغلب نادیده گرفته می شود و منجر به احساس ناراحت کننده نفخ می گردد، عوامل روانی است. مهمتر از همه در این رابطه باید به ترس و استرس اشاره کرد که می تواند سبب عجله در خوردن غذا و فرو بردن هوای زیاد شود. افزایش هوا در دستگاه گوارش می تواند برای مدت کوتاهی باعث نفخ شکم شود.
علل نادر نفخ معده
برخی از داروهای خاص که به مدت طولانی مصرف می شوند نیز می توانند چنین علائمی را ایجاد کنند. از جمله این داروها می توان به داروهای ضد دیابت از گروه مهارکننده های آلفا گلوکوزیداز، آنتی بیوتیک های حاوی پنی سیلین، داروهای ضد التهابی مانند دیکلوفناک و ملین ها مانند لاکتولوز اشاره کرد.
یکی از بیمارئی که می تواند باعث مشکلات گوارشی شود، پانکراتیت مزمن است. پانکرآس مسئول تولید آنزیم های گوارشی است. التهاب مزمن پانکراس محدودیت عملکرد آن را در پی دارد، به طوری که آنزیم ها دیگر به اندازه کافی ساخته نمی شوند. در این صورت، مشکلات گوارشی مانند یبوست و نفخ وجود دارد.
سندرم سیبو[1] به رشد بیش از اندازه باکتری ها در روده کوچک اطلاق می گردد که سبب نفخ شکم می گردد.. باکتری های مذبور با هضم چربی تداخل پیدا کرده و منجر به مدفوع چرب، درد شکم و تورم بیش از حد و نفخ می شود.
یکی دیگر از علل نادر اما احتمالی نفخ شکم، فلج برخی از بخش های روده یا معده است. در نتیجه هضم غذا اصلا انجام نمی‌شود یا فقط به کندی صورت گرفته و می‌تواند منجر به یبوست، نفخ، سفت شدن شکم و تجمع گاز شود.
غذاهایی که می توانند سبب نفخ شکم شوند
یکی از شایع ترین دلایل نفخ ناراحت کننده شکم درست بعد از غذا خوردن، مصرف برخی مواد غذایی است. از جمله می توان به برخی از سبزیجات با فیبر بالا مانند کلم، پیاز، کلم بروکلی، گل کلم، هویج و مارچوبه اشاره کرد. حبوبات مانند لوبیا و عدس و همچنین میوه های خشک شده مانند کشمش یا موز خشک، زردآلو، آلو و انجیر نیز خاصیت نفخ شکم دارند. همین امر در مورد برخی از غذاهای آماده که حاوی شکر یا جایگزین های قند مانند زایلیتول یا سوربیتول به عنوان حامل طعم هستند، صدق می کند.
نوشیدنی های گازدار، الکل و همچنین قهوه را نباید فراموش کرد که می تواند سبب نفخ و احساس ناراحتی فشار در ناحیه شکم شوند.
علل احتمالی نفخ شکم در زنان
در زنان، عوامل دیگری نیز وجود دارند که می توانند سبب نفخ شکم شوند. برخی از زنان به طور منظم با شروع قاعدگی یا چند روز قبل از شروع خونریزی دچار سوء هاضمه و نفخ می شوند. با افزایش هورمون پروژسترون در این دوره، ماهیچه های اطراف دستگاه گوارش سست می شوند و هضم غذا مختل می شود. این شکایات اغلب در زمینه سندرم پیش از قاعدگی (PMS) رخ می دهند.
یکی دیگر از تصاویر بالینی رایج، ابتلاء به میوم (myoma) است. میومها توده های خوش خیمی هستند که در لایه عضلانی رحم رشد می کنند و اگر به اندازه کافی بزرگ باشند می توانند روی روده ها فشار بیاورند. بنابراین، میوم نیز می تواند منجر به احساس یبوست و نفخ شکم شود.
نفخ شکم در دوران بارداری
سطح پروژسترون نیز در دوران بارداری افزایش می یابد و به ماهیچه های دستگاه گوارش اجازه می دهد تا در حالت آرامش قرار گیرند. هدف از این امر آنست که با عبور آهسته تر از روده، اجزای غذا بهتر و موثرتر استفاده مورد استفاده قرار گیرند. با این حال، تشکیل گاز نیز در این فرآیند افزایش می یابد.
در دوران بارداری، با رشد کودک، فضای شکم به طور فزاینده ای تنگ می شود، به طوری که فشار بیشتری به روده ها وارد می شود. این امر اغلب منجر به یبوست و نفخ شکم همراه با گاز می شود.
داروهای خانگی ضد نفخ
اگر در حال حاضر دچار نفخ شکم هستید ، می توانید جهت تسکین و درمان از داروهای خانگی استفاده کنید. برخی از گیاهان دارویی مانند رازیانه، نعناع فلفلی، انیسون، زنجبیل و دانه زیره وجود دارند که وقتی به صورت چای تهیه می شوند، می توانند اثر ضد اسپاسم روی روده ها داشته باشند.
ماساژ شکم در صورت وجود نفخ
گاهی اوقات ماساژهای آرام شکم در جهت عقربه های ساعت نیز به تحریک هضم و انتقال در طول روده به راست روده کمک می کند.
داروهای ضد نفخ
اگر همه موارد فوق کافی نباشد، می توان از دارو نیز کمک گرفت. بعنوان مثال می توان از داروهای حاوی سیلیکون مانند دایمتیکون و سیمتیکون استفاده کرد که همراه یا بعد از غذا مصرف می شوند. از این داروها توان برای زنان باردار و کودکان نیز استفاده کرد.
توانبخشی روده برای رفع نفخ شکم
یک درمان نسبتاً طولانی مدت برای رفع نفخ، توانبخشی روده است. برای این منظور از سویه‌های باکتریایی خاص استفاده می‌شود، که فلور تولید کننده گاز در روده را به تعادل بر میگردانند. این پروبیوتیک ها فلور تولید کننده گاز در روده را مهار و در عوض منجر به تکثیر باکتری های مصرف کننده گاز می شوند. این پروبیوتیک ها را می توان به عنوان مثال به ماست اضافه کرد و روزانه مورد مصرف قرار داد. برای انتخاب پروبیوتیک های مناسب، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
نکاتی برای جلوگیری از نفخ شکم
برای جلوگیری از نفخ شکم، چند نکته را رعایت کنید:
• آهسته غذا بخورید
• غذا را کاملا بجوید.
• از غذاهایی که سبب نفخ شکم می شوند و یا هضم آنها مشکل است، خودداری کنید.
• حبوبات را قبل از مصرف خیس کنید.
• سبزیجات نفاخ را تفت دهید.
• از وعده غذایی بزرگ خودداری و در عوض از چندین وعده کوچک که به راحتی قابل هضم هستند استفاده کنید.
• قبل از غذا مقداری سرکه سیب مخلوط با آب ولرم را جرعه جرعه بنوشید.
• از جویدن آدامس خودداری کنید تا از بلع غیر ضروری هوا جلوگیری کنید.
• به طور منظم ورزش کنید.
[1] SIBO= small intestinal bacterial overgrowth