2- خستگی مزمن
تصوير بيماری:
مشاوره پزشکی ممکن است که در بسياری از موارد هم برای پزشک و هم برای بيمار وضعيتی دشوار فراهم سازد. از جمله اين موارد ميتوان به افرادی اشاره کرد که ظاهراً سالم هستند يا حداقل احساس بيماری نميکنند و در عين حال از عهده فشار کار روزانه بر نمی آيند. بعبارت ديگر با وجود روند عادی در زندگی روزانه، بدون کم خوابی مزمن و يا فشارهای سخت ، بيمار از عدم توان فعاليت جسمی، خستگی مداوم و بی حوصلگی رنج ميبرد. اينگونه افراد اغلب خود را به يک باطری خالی تشبيه ميکنند. اجبار در انجام کارها و وظايف روزانه نظير کارهای مربوط به شغل، خانه داری، خانواده و بچه داری اغلب سبب افسردگی بيمار نيز ميشود. وضعيت روانی فرد ممکن است بعلت طولانی شدن ناتوانی و عدم درک صحيح اين مقولات توسط افراد خانواده و يا همسر تشديد گردد. علل کوفتگی و از پا افتادگی بسيار متنوع بوده و ممکن است که فاکتورهای مختلف در آن شريک باشند. اين حالت اغلب بتدريج ظاهر شده و دارای سابقه طولانی است. بعلاوه وضعيت مورد بحث غالبآ بعلت درگير بودن با مسائل و ناراحتی های مختلف سبب اختلال در ريتم خواب و بيداری شده، بطوريکه اين افراد از يک خواب عميق و آرام بخش نيز بی بهره ميباشند. نتيجه اين امر ايجاد حالتی است که در اصطلاح امروزی از پای در آمدن فرد نام گرفته است. بطور کلی ميتوان گفت که تمامی نيروی ذخيره بدن تحليل رفته است.
تشخيص بيماری:
پزشک مشاور ميتواند برخی از علل ايجاد خستگی مزمن که در زير ذکر ميشوند را شناسائی و تشخيص دهد:
1- اختلالات خواب واختلالات روحی ، روانی ( مانند افسردگی و اضطراب)
2- پائين بودن مزمن فشار خون که سبب کم توانی فعاليت جسمی و خستگی مداوم ميشود.
3- کم غذا خوردن و نداشتن يک رژيم غذائی مناسب که منجر به افت قند خون و به دنبال آن احساس بی حالی وخستگی ميشود و همچنين کمبود ويتامينها و برخی عناصر کمياب را به دنبال دارد .
4- ديابت : در افراديکه خستگی مداوم ومزمن دارند توصيه ميشود که آزمايش قند خون ناشتا و قند خون 2 ساعت بعد از غذا برای رد نمودن بيماری ديابت که با قند خون ناشتا مشخص ميشود ، انجام گيرد .
5- کم خونی يکی از علل مهم ميباشد، بخصوص در خانمها ، که ممکن است به علت عادت ماهيانه دچار کمبود آهن شوند. همچنين کم خونی ارثی (تالاسمی)، کمبود ويتامين B12 و اسيد فوليک نيز ميتوانند عامل کم خونی باشند .
6- کم کاری ناشناخته غده تيروئيد : کمبود هورمونهای تيروئيدی که متابوليسم بدن يعنی تبديل مواد غذائی به انرژی در بدن را کنترل ميکنند می تواند سبب بی حالی وخستگی وافزايش وزن در فرد شود .
7- عفونت های مزمن و نهفته : از جمله عفونت ادراری مخفی که ممکن است هميشه علائم سوزش و تکرار ادرار را نداشته باشد و خستگی تنها علامت آن باشد .
8- بيماريهای قلبی : وقتی خستگی در طی فعاليت های معمول روزانه تظاهر ميکند ، ميتواند نشانه ای از مشکلات قلبی باشد. اين مسئله بخصوص در مواردی مطرح ميشود که فرد قادر به انجام کارهای روزانه که قبلا بدون اشکال انجام ميداده است، نباشد . علاوه بر الکتروکارديوگرام، عکس قفسه سينه ، اکوگارديوگرافی و تست های آزمايشگاهی نيزبرای شناسائی ريسک فاکتورهای بيماريهای قلبی کمک کننده هستند.
9- آلرژی غذائی : بعضی از پزشکان معتقدند حساسيت غذائی پنهان يا حساسيت تنفسی ميتواند از علل خستگی مزمن باشد. اگر خستگی شما بعد از غذا خوردن تشديد ميشود ممکن است عدم تحمل به يکی از مواد غذائی عامل آن باشد. در اين موارد حساسيت به آن ماده غذائی در حدی نيست که سبب بروز خارش يا کهير شود ولی فقط سبب ايجاد خستگی در فرد ميگردد .
10- بيماريهای کبدی : مانند هپاتيت عفونی ناشی از ويروس هپاتيت B يا C ، هپاتيت غير عفونی (اتوايمون يا شيميائی ) ، سيروز کبدی ، بيماريهای متابوليک وساير موارد .
11- بيماريهای کليوی يا اختلالات الکتروليتی .
12- بيماريهای التهابی مزمن: از جمله بيماريهای روماتيسمی و بيماريهای بافت همبند .
پزشک معالج ميتواند بسياری از فاکتورهای مهم را بکمک روشهای تشخيصی شناسائی کرده و درمان نمايد . تشخيص علل روانی و درمان آن مشکل تر است. ناراحتی های روان- تنی اغلب در ضمير ناخود آکاه جريان داشته و ورود به آن نه تنها برای بيمار ، بلکه برای پزشک نيز بسختی امکانپذير است.
محدوديت ديگر در اين رابطه سيستم بهداشتی و درمانی و قوانين وضع شده موجود است که بر اساس آن پزشک مشاور موظف به رعايت اصول اقتصادی در امر تشخيص و درمان ميباشد. در اين حال از آزادی پزشک در انتخاب روش تشخيص و درمان تا حدود زيادی کاسته ميشود.اين مسئله اغلب و بخصوص در رابطه با بکارگيری روشهای آزمايشگاهی مدرن مطرح ميشود. بکمک روشهای آزمايشگاهی مدرن ميتوان تغييرات کم اما مهم و کمبود ها را بررسی و شناسائی نمود.
در اکثر موارد کمبود برخی از فاکتورها ( نظير آهن، عناصر کمياب و ويتامين ها) قابل تشخيص ميباشند. همچنين اختلالات سيستمهای هورمونی و يا عفونتهای مزمن و نهفته( از جمله در رابطه با ضعيف شدن سيستم ايمنی) ميتوانند سبب از پاافتادگی مداوم گردند. فشارهای روانی و جسمی که در فوق به آنها اشاره شد اغلب سبب افزايش ترشح کورتيزول ميگردند. کورتيزول بنوبه خود دفاع ايمنی بدن را کاهش داده و بدين ترتيب تضعيف اين سيستم را بدنبال دارد.
آزمايشهای مهم که در تشخيص علل ايجاد خستگی مزمن کمک کننده می باشند بقرار زيرند :
- CBC
- ESR
- CRP
- RF
- Iron-TIBC
- Ferritin
- FSB
- Urea
- Creatinine
- Urinalysis
- Urin culture
- Ca, Mg
- HBs Ag
- Food Allergy test
- Respiratory Allergy test
- FT3, FT4, TSH
- Alk-p
- SGOT
- SGPT
- ANA
در ضمن اندازگيری مقادير چربی های خون شامل تری گليسريد، کلسترول، LDL و HDL می تواند جهت ارزيابی ريسک فاکتورهای بيماريهای قلبی مفيد باشد .
خلاصه مطلب:
تا کنون مفهوم روشنی از عوارض مربوط به از پا افتادگی ارائه نشده است. همچنين علل مختلفی از جمله تداوم عفونتهای ويروسی و اختلالات ايمنولوژيکی ميتوانند در ايجاد آن نقش داشته باشند . بررسی پايه و آزمايشهای خاص که توسط افراد متخصص جهت تشخيص انتخاب شده اند، ميتوانند به شناسائی علل خستگی مزمن نظير نارسائی های غذائی، کمبود ويتامين ها و برخی عناصر کمياب و يا اختلالات هورمونی کمک کرده و درمان آن را امکان پذير سازند .
مراجع :
1-Clinical laboratory diagnosis, ed. By Lothar Thomas TH-Books Verlagsgesellschaft,gemany,2008
2- Henry’s clinical diagnosis and management by laboratory methods, saunders-Elsevier,2007
3- Current medical diagnosis & treatment, ed.By Lawrence M.Tierny;et al,Mc Graw-Hill Inc,2006