توکسوپلاسموز  مادر و جنين

اگرچه عفونت با پارازيت توکسوپلاسما گندی (Toxoplasma gondii) در اکثر موارد بدون علامت بوده و يا بعضا بصورت يک بيماری خود محدود همراه با تب و التهاب غدد لنفاوی (lymphadenitis) ظاهر ميشود، اما ممکن است که اين عفونت در موارد بارداری به عوارض بسيار سختی برای جنين منجر گردد .

عفونت با توکسوپلاسموز چگونه صورت ميگيرد ؟

اين عفونت اکثرا از راه استفاده از گوشت نپخته ، توليداتی نظير سوسيس، سبزيجات و سالادهای آلوده به تخمکهای  توکسوپلاسم(ائوسيت) و همچنين تماس با مدفوع گربه صورت ميگيرد . عامل عفونی از طريق حيوانات شکار شده، بخصوص موشها ، به گربه منتقل شده که  پس از عفونت اوليه، تخمک های توکسو پلاسما را بمدت 14 روز و بميزان قابل توجهی از طريق مدفوع دفع ميکند . اين تخمکها بخصوص در خاک مرطوب باغچه ها و يا شن های محل بازی کودکان برای مدت طولانی پايدار و از توان عفونت ذائی کافی برخوردارند .

کدام گروه از زنان بار دار تحت خطر عفونت با توکسوپلاسما قرار دارند ؟

عفونت قبل از تولد ممکن است زمانی صورت گيرد که عفونت اوليه با توکسوپلاسم طی دوران حاملگی اتفاق افتاده باشد . اما بر اساس اطلاعات جديد عفونت مادر که 2 تا احتمالا 6 ماه قبل از بسته شدن نطفه صورت گرفته است نيز ميتواند به جنين منتقل گردد .

مادراني که قبلا عفونت با توکسوپلاسما را پشت سر گذاشته و دارای آنتی بادی اختصاصی بر عليه اين پارازيت هستند، نسبت به عفونت مذکور ايمن ميباشند . تنها درصورت وجود واکنشهای بازدارنده ايمنی سخت ممکن است که بندرت عامل عفونی مجدداً  فعال و به جنين منتقل گردد .

نتيجه عفونت با توکسوپلاسم در طی حاملگی چيست ؟

ريسک ابتلاء جنين به توکسوپلاسموز و مشخصات علائم بالينی آن وابسته به فاکتورهائی نظير زمان ابتلاء به عفونت، مقدار و بيماريزائی پارازيت دارد . در طول بارداری از يکطرف ريسک انتقال عفونت از طريق جفت افزايش پيدا ميکند، ولی از طرف ديگر از تعداد  عفونتهای بالينی آشکار جنين کاسته ميشود . بطور کلی 50% از عفونتهای توکسوپلاسمی مادران به کودکان منتقل ميشود .

ميزان ريسک انتقال عفونت از مادر به جنين

  • هفته 13 بارداری :  ريسک عفونت قبل از تولد 6% ،   ريسک ظهور علائم بالينی در جنين 73%
  • هفته 26 بارداری :  ريسک عفونت قبل از تولد 40% ، ريسک ظهور علائم بالينی در جنين 28%
  • هفته 36 بارداری :  ريسک عفونت قبل از تولد 72% ، ريسک ظهور علائم بالينی در جنين 11%

عفونت در سه ماهه نخست بارداری اغلب با سقط جنين ، بندرت با توکسوپلاسموز و شرکت سلسله اعصاب مرکزی، طحال و کبد همراه است . عفونت در سه ماهه دوم و سوم ممکن است که سبب تجمع مايع مغزی، آهکی شدن مراکز مختلف مغز و اختلال در عملکرد آن، بزرگ شدن طحال و کبد و التهاب چشم گردد .

در صورتيکه عفونت مادر دير هنگام صورت گيرد، نوزاد اغلب بلحاظ بالينی و سونوگرافی سالم بدون علامت است . وليکن ممکن است که نوزاد بعنوان علامت عفونت با توکسوپلاسما، دچار اختلال در رشد و نمو گردد . التهاب چشم و اختلال در بينائی ، اختلال در ريتم قلب و کم توان بودن در يادگيری از مسائل  ديگری هستندکه ممکن است بتدريج ظاهر شوند .

تشخيص توکسوپلاسموز قبل و در طی دوران بارداری

تشخيص عفونت زود هنگام و يا حاد توکسوپلاسموز بکمک آنتی بادی اختصاصی ضد توکسوپلاسما در سرم صورت ميگيرد .

  • قبل از حاملگی و برنامه ريزی برای بچه دار شدن : تشخيص آنتی بادی عليه توکسوپلاسما

  • در شروع حاملگی جهت مشخص کردن موارد زير:
  • تشخيص اينکه آيا بيمار در گذشته دچار عفونت بوده و لذا از ايمنی برخوردار است .
  • تشخيص عفونت حاد فعلی بدون علائم بالينی و خطر برای جنين .
  • تشخيص عدم تماس با توکسوپلاسم و بنابراين وجود ريسک عفونت در طی بار داری

زن باردار چگونه ميتواند خود را در مقابل عفونت با توکسوپلاسم حفظ کند ؟

  • نخوردن گوشت ، سوسيس و کالباس خام (انجماد در حرارت -21°C و حرارت دادن  بمدت  حد اقل 20 دقيقه در °50C سبب از بين رفتن پارازيت ميشود .
  • شستن کامل سبزيجات و ميوه ها قبل از خوردن
  • شستن کامل دستها پس از کار با گوشت خام و باغبانی ( استفاده از دستکش )
  • عدم تماس با گربه ( در صورت وجود گربه در خانه : توالت گربه بايد روزانه توسط فرد ديگری بطور کامل با آب جوش تميز شود ) .