تصلب شرائين

تصوير بالينی

تصلب شرائين يا آرتريواسکلروز يک بيماری مزمن عروق شريانی است که به سختی و ضخيم شدن جدار آنها منتهی شده و در نهايت تنگ شدن رگها را بدنبال دارد. اين بيماری اغلب بتدريج پيشرفته و تا مدتها برای بيمار ناشناخته ميماند. از جمله اين امکان وجود دارد که بيماری نخست بدون علامت بوده و ديواره شرائين در رابطه با التهاب مزمن بتدريج ضخيم و دچار سختی گردند. اين تغييرات را ميتوان توسط تکنيکهای مدرن اولتراسونوگرافی (Doppler/Duplex) تشخيص داد. اما بهتر آنست قبل از آنکه تغييرات مذکور ظاهر شوند خصلت ژنتيکی فرد بيمار تستهای آزمايشگاهی مورد ارزيابی و شناسائی قرار گيرد. اين مسئله از آن جهت حائز اهميت است که شرايط پيشگيری و درمان آرتريواسکلروز را فراهم ميسازد.

تصلب شرائين در نهايت ميتواند منجر به انسداد کامل يک سرخرگ گردد . نتيجه اين امر اختلال در خون رسانی به اعضاء بدن نظير مغز، قلب و يا پاها ميباشد . مسلم است که سکته مغزی يا قلبی و همچنين پاهای افراد سيگاری از کيفيت زندگی بشدت کاسته و مانع از پرداختن به شغل و کارهای روزانه ميگردد. موارد مذکور از علل بيش از پنجاه درصد از مجموع مرگ و ميرها در کشورهای صنعتی ميباشند.

فاکتورهای ريسک تصلب شرائين شامل اضافه وزن، افزايش چربيهای خون، کشيدن سيگار، فشار خون بالا، مرض قند و استرس ميباشند. تنها در صورت تشخيص بموقع فاکتورهای ريسک شانس جلوگيری از آنها و تا حدود زيادی برگشت دادن ضايعات عروق، وجود دارد.

در موارديکه بيمار تا بحال هيچگونه علامتی دال بر تصلب شرائين( نظير احساس فشار و درد در قفسه سينه، سرگيجه و يا سر درد، احساس سردی در پاها و احساس درد در ماهيچه پاها در هنگام دويدن و يا راه رفتن) مشاهده نکرده است، چگونه ميتواند به اين مسئله پی ببرد که آيا فاکتورهای ارثی نيز در مورد او دخالت دارند؟

آزمايشهای مدرن بعنوان اساس ارزيابی ريسک تصلب شرائين:

در تشخيص مدرن آزمايشگاهی ، فاکتورهای مختلفی که نشانگر پيشرفت آرام تصلب شرائين ميباشند در خون اندازه گيری ميشوند. اين آزمايشهای معمولآ بسيار پيچيده بر اساس نتايج پژوهشهای نو انتخاب و ميتوانند تنها در آزمايشگاههای تخصصی انجام شوند. اطلاعات کسب شده توسط آزمايشهای مذکور بسيار بيشتر و کامل تر از چهار آزمايش کلسترول تام، تری گليسريد، HDL و LDL است.

بر اساس تازه ترين اطلاعات، اندازه گيری سطح هوموسيستئين اين امکان را برای پزشک مشاور فراهم ميکند تا ريسک تصلب شرائين را بهتر و با دقت بيشتر مورد ارزيابی قرار دهد. چنانچه ميزان هوموسيستئين در خون شما بيمار عزيز بالاتر از حد مطلوب باشد( در پنجاه درصد از افراد سنين بالای 50 سال قابل مشاهده است) در آنصورت حتی اگر مقادير مربوط به چهار آزمايش فوق (يعنی چربيهای خون) طبيعی باشند، شما در معرض ريسک تصلب شرائين قرار خواهيد داشت.

مسئله بسيار مهم در اين رابطه اطلاع از چگونگی درمان است. سطح هوموسيستئين در خون را ميتوان با مصرف هدفدار ويتامين B6، B12 و اسيد فوليک کاهش داد. در اينصورت از ريسک سکته قلبی و مغزی بطور قابل ملاحظه ای کاسته خواهد شد.

تستهای آزمايشگاهی:

پارامترهای آزمايشگاهی که جهت ارزيابی ريسک تصلب شرائين استفاده ميشود عبارتند از :

اندازگيری چربيهای خون (کلسترول تام ، HDL ، LDL و تری گليسريدها
هوموسيستئين
فيبرينوژن
ليپوپروتئين (a)
آپوليپوپرتئين A1
آپوليپوپرتئين B
High sensitive CRP

اين فاکتورها از جمله مهمترين ريسک فاکتورهای بيماريهای عروقی محسوب ميشوند .هريک از آنها يک ريسک فاکتور مستقل بوده وا ز لحاظ اهميت متفاوت ميباشند .

نتيجه گيری

پس از انجام آزمايشهای مندرج در فوق و با توجه به فاکتورهای ديگر(نظير فشار خون، کشيدن سيگار، ديابت و غيره) ارزيابی و تشخيص ميزان ريسک تصلب شرائين برای پزشک معالج ممکن ميگردد. تنها در اينصورت پيشگيری و يا درمان متعادل قابل انتظار است. اين اطلاعات خاصه در موارد زير از اهميت خاصی برخودارند:

  • آيا تغيير رژيم غذائی به تنهائی کافيست؟
  • آيا تغيير در شيوه زندگی (life style) کافيست؟
  • آيا بکارگيری داروها که معمولآ با عوارض جانبی همراه هستند لازمست؟
  • آيا تجويز تنهای ويتامين ها ( ويتامين B12، B6 و اسيد فوليک) کافيست؟

پژوهش های نوين و آمارهای مربوطه چنين نشان ميدهند که در صورت انتخاب درمان صحيح آترواسکلروز ميتوان انتظار داشت که بين 5 تا 10 سال به طول عمر بيمار افزوده شود.

قابل توجه است که انتخاب درمان صحيح نه تنها از پيشرفت بيماری جلوگيری ميکند، بلکه تا حدود زيادی سبب رفع ضايعات موجود نيز ميگردد. اما برای اين منظور پزشک مشاور محتاج به اطلاعاتی است که کسب آنها از راه انجام آزمايشهای خاص مقدور ميگردد.

آنچه که بيمار بايد به آن توجه نمايد:

نمونه گيری بايد در هنگام صبح و در حالت ناشتا گرفته شود.

مراجع :

1-Clinical laboratory diagnosis, ed. By Lothar Thomas TH-Books Verlagsgesellschaft,gemany,2008

2- Henry’s clinical diagnosis and management by laboratory methods, saunders-Elsevier,2007

3- Current medical diagnosis & treatment, ed.By Lawrence M.Tierny;et al,Mc Graw-Hill Inc,2006