استرس چیست ؟
بعنوان مثال، ترس از دست دادن محل کار و یا داشتن مسئله با همسر با خطر بیمار شدن با استرس همراه است. استرس یک واژه برای تنشها و توان مطابقت دادن فرد به عوامل استرس است. طبق اظهار نظر نظام روانشناسی در ایران، حدود 95در صد از ایرانی ها در معرض استرس تامین معاش قرار دارند[1]. بنابراین جای تعجب نیست که افراد عموما از هر پنجره زمانی که باز شود جهت تکاپوی بیشتر و رفع نیازهای روزانه خود استفاده کنند. نتیجه این امر نداشتن زمان کافی برای استراحت و تمدد اعصاب است که موجب استرس دائمی می گردد. حال به این مسئله اضافه کنید که افراد متعادل کمتر به بیماریهای مختلف دچار می شوند تا گروهی که بطور مرتب در معرض استرس قرار دارند.
استرس معمولا یک وضعیت منفی قلمداد می شود. ولیکن اگر خوب توجه کنیم باید بین” استرس خوب” و “ استرس منفی” تفاوت قائل شویم. در شرایط استرس برخی هورمونها نظیر آدرنالین و کورتیزول بیشتر ترشح می شوند، فشار خون بالا می رود و بدن در حالت آماده باش و هشدار قرار می گیرد. در حقیقت این وضعیت جهت مقابله با خطر و یا فرار از خطر امری واجب است و برای انسانهای اولیه حتی مسئله انتخاب بین مرگ و زندگی بوده است.
استرس بعنوان ریسک برای سلامتی
استرس زمانی جنبه ریسک برای سلامنی پیدا می کند که انسان را پیاپی در گیر کند و وضعیت آماده باش جای خود را به آرامش ندهد و یا بعبارت دیگر زمان مناسب جهت تمدد اعصاب فراهم نشود. تعداد موارد استرس، نوع استرس ، ارزیابی فرد تحت استرس از وضعیت خود، نشان میدهد که چه چیز بعنوان استرس منفی تجربه و احساس می شود. یک فرد تحت استرس احساس می کند که باید بیش از حد توان از نیروی خود برای مقابله با وضعیت موجود استفاده نماید و از پیامدهای منفی آن ترس دارد. این احساس را می توان بعنوان یک تهدید برای سلامتی، سازگاری و یا توانائی اجتماعی قلمداد کرد. استرس یک عدم تعادل بین نیازهای درونی و بیرونی فرد و توانائی برای پاسخ دادن به آنهاست. البته این عدم تعادل نباید الزاما جنبه حقیقی داشته باشد، بلکه این مسئله اغلب یک احساس است که فرد تحت استرس با آن دست بگریبان است.
استرس همه جا هست
بسیاری از شرایط ممکن است که بدن انسان را در شرایط استرس قرار دهد. بعنوان مثال می توان به احساس وحشت و نگرانی های وجودی، بیکاری، سرو صدا، تنهایی، کمبود خواب، ترس از شکست، فشار کمبود وقت و دعوا اشاره کرد. بر خلاف انتظار تعطیلات و چگونه اجراء کردن آن نیز در لیست استرس های معمول قرار دارد. بجای تمدد اعصاب و خوشحالی، احساس عجله و اجبار داریم. بجای احساس با هم بودن و لذت بردن از آن وارد بحث های طولانی و درگیری با یکدیگر می شویم. قابل توجه است که انتظار از خود و نیاز به هماهنگی، فشار زیادی تولید می کند که ما را به وضعیتی غیر از تعادل سوق می دهد.
استرس را چگونه بشناسیم؟
استرس ممکن است که فرد را بطور مستمر و یا در فواصل زمانی کوتاه درگیر کند. در صورتیکه مجال تمدد اعصاب وجود نداشته باشد ممکن است که انسان دچار بیماری روانی و /یا جسمی گردد.
علائم زیر در رابطه با استرس مطرح هستند:
• سردرد و بیخوابی
• احساس ناراحتی از جانب قلب
• درد معده و اسهال
• آلرژی
• احساس کرامپ عضلانی
• عصبانیت و پریشانی
• اختلالات خواب
• خستگی تا فرسودگی مفرط
• افسردگی
استرس زمینه های ارگانیک بدن نظیر دفاع ایمنی، سیستم قلب و گردش خون، ماهیچه ها و یا تولید اسید معده را فعال می کند. فعال بودن مستمر ارگانهای فوق، تحریک فوق العاده ارگانهای مذکور را بدنبال داشته و ممکن است که سبب آسیب آنها گردد استرس مستمر سیستم ایمنی بدن را تضعیف می کند و می تواند موجب زخم معده، پرفشاری خون شود. در بدترین وضعیت ممکن است که سبب بروز دیابت و یا سکته قلبی گردد. بنابراین در صورت قرار گرفتن در چنین وضعیتی باید به پزشک مراجعه نمود.
چه می توان در مقابل استرس انجام داد؟
بسیاری از افراد تحت استرس مرتکب یک اشتباه بزرگ می شوند. این افراد نمی خواهند مسئله” دیگر نتوانستن” را بپذیرند چرا؟ چون بعنوان مثال این پذیرش در الگوی شوهر / پدر و یا یک فرد موفق نمی گنجد. .لذا اولین قدم در درمان استرس شناخت خود و استرس شخصی خویش قرار دارد. برای این منظور می توان از همسر و یا فردی که مورد اعتماد قرار دارد کمک گرفت. بعنوان مثال طرح این سئوال که : آیا بنظر شما من تغیری کرده ام ؟ و یا آیا شما فکر می کنید مسئله ای مرا بخود مشغول کرده است؟
علت استرس را پیدا کنید
آیا رفتار با فرزندان نسبت به گذشته ناعادلانه تر است؟ آیا این رفتار حتی با داد و فریاد توام است؟ در صورتی که فرد به تحت استرس بودن خویش واقف باشد، باید عوامل احتمالی استرس را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. سئوال: چه چیز مرا تحت استرس قرار داده است؟ همکاران ، مسئله با اتوموبیل جدید، نداشتن وقت برای تمدد اعصاب و یا حتی انتظارات زیاد از خود؟ همه این مسائل را باید فرد تحت استرس بطور آزادانه و قبل از مراجعه به پزشک بررسی نماید.
11 پیشنهاد جهت کاهش استرس
• گفتگو با همه افرادیکه در ایجاد استرس مطرح هستند و بررسی انتظارات آنها. این راهکار در رابطه با هر پروژه خواه در محیط کار و یا خانواده و غیره می تواند مورد استفاده قرار گیرد.
• در صورت امکان موردی را که سبب استرس شده است، به فرد دیگری ارجاع دهید.
• انتظارات (بخصوص انتظارات از خود) را زیاد بالا نبرید، توجه کنید که آیا دست یابی صد در صدی به هدف واقعا لازم است؟
• یاد بگیرید که نه بگویید و خود را در هجمه عموم خواسته های دیگران قرار ندهید.
• اختلافات را بیان و در رفع آن وارد عمل شوید. اجازه ندهید که تشدید شوند. اگر مفید واقع نشد “ فرد اعصاب خورد کن” را ندیده بگیرید.
• قبول کنید که اختلاف نظر در کارهای روزانه امر طبیعی است.
• برای تمدد اعصاب زمان و فضای لازم را در نظر بگیرید. ساعات روز خود را بطور کامل از “کار” پر نکنید.
• ساعت بدن یا ساعت داخلی خود را مورد توجه قرار دهید. بعبارت دیگر کارها و وظایف سخت را در ساعات اولیه صبح که توانایی شما بالاتر است انجام دهید. زمان لازم برای انجام کارهای خود را آنگونه تنظیم کنید که وقت کافی برای استراحت در آن منظور شده باشد. از تعطیلات خود بطور کامل استفاده کنید.
• خانواده و مجمع دوستان خود را مورد توجه قرار دهید.
• از قدم زدن در هوای آزاد و پاک و همچنین ورزش غفلت نکنید
• به تغذیه سالم و متعادل توجه کنید.
[1] این اطلاعات مربوط به شهریور 1395 است