پلاستیک و محیط زیست
چقدر پلاستیک در دریاها و رودخانه ها وجود دارد ؟
در ماه مارس 2013 در اسپانیا یک نهنگ (پوت وال) ده متری خود را به ساحل انداخت و جان خود را از دست داد که جای تاسف دارد. ولیکن علت آن برای ما انسانها بسیار ننگین تر است. محققان در معده این نهنگ 17 کیلوگرم زباله پلاستیکی کشف کردند که سبب مسدود شدن روده آن حیوان شده بود.
آیا این واقعه اتفاقی بوده است؟ متاسفانه خیر
پلاستیک ها از کجا سر در می آمرند؟
دریاها، دریاچه ها، رودخانه ها و سواحل آنها و حتی در عمق 5.500 متری اقبانوس منجمد شمالی و غیره مملو از پلاستیک است . علت این امر طول عمر پلاستیک است که بیش از 100 سال بطول می انجامد . بعلاوه سبک بودن پلاستیک سبب می شود که توسط جریان آب به همه جا منتقل می گردد. طبق تحقیقات انجام شده میزان ذرات پلاستیک در دریا به بیش از 13.000 در کیلومتر مربع از سطح دریا می رسد. حدود 50 در صد از ذباله موجود در دریا را پلاستیک تشکیل می دهد. 50 در صد بقیه شامل قوطی های فلزی و شیشه ای، انواع فلزات و غیره می شود. طبق اطلاعات آژانس هوائی فرانسه (CNES)بخشی از این پلاستیک ها در اثر جریان آب به بخش شمالی اقیانوس آرام منتقل شده و جزیره ای به ابعاد3.4 میلیون کیلومترمربع ایجاد کرده استکه حدودا برابر با نیمی از مساحت استرالیا می باشد . جزیره های پلاستیکی تنها 15% از این نوع زباله را تشکیل میدهند. 15% بقیه به سواحل منتقل شده و 70 در صد بقیه به کف دریاها رسوب می کنند. حال توجه کنیم که به این میزان پلاستیک مرتب اضافه می شود. در سطح جهان حدود 200 میلیون تن پلاستیک تولید می گردد و طبق بررسی های انجام شده 6 تا 26 میلیون تن( برابر با 3% تا 13%) وارد دریاها می شود.
ولیکن زباله پلاستیک تنها مربوط به دریاها نمی شود. در همین ایران خودمان، فرق نمی کند کجا باشی، سواحل شمال و جنوب، دریاچه ها عموم رودخانه ها مملو از پلاستیک های رنگارنگ است، انواع زباله های دیگر نظیر شیشه و قوطی های نوشابه و غیره را هم به آن اضافه کنید.
کی بود کی بود من نبودم !!!
پلاستیک برای دور ریختن تولید می شود . بطور متوسط هر کیسه پلاستیک کمتر از 20 دقیقه مورد استفاده قرار می گیرد . استفاده از پلاستیک نمادی از فرهنگ دورریزی امروز است.
پلاستیک کجا مصرف می شود؟
- کیسه پلاستیکی جزو لاینفک زندگی روزانه ما است و استفاده از آن نامحدود.
- پلاستیک برای بسته بندی که میزان آن در حال افزایش است.
- در ایران بخش اعظمی از مواد پلاستیکی وارد محیط زیست از هر نوع می شود و ظاهرا مسئولین امر توجه و برنامه لازم برای حل این مسئله همه جا گیر را ندارند. جمع آوری زباله خوب است، ولی پنهان کردن آن از انظار، مثلا زیر خاک کردن ، راه حل نیست. در رابطه با این مسئله نیاز زیادی به فرهنگ سازی احساس می شود. بد نبود اگر چند ثانیه از وقت و برنامه های تلویزیون بطور مرتب صرف محیط زیست و تولید زباله می شد. آنچه که گهگاه در تلویزیون گزارش می شود کشته شدن و یا زخمی شدن محیط بانان زحمتکش است.
امروز نهار چی داریم؟ دومرتبه پلاستیک ؟
اثر پلاستیک برای حیوانات و انسان
پلاستیک اثراتی مرگبار بر محیط زیست وارد می کنند . همانطور که تصویر فوق از Chris Jordan[1]نشان می دهد، یک جوجه آلباتروس،بطور ناخود آگاه توسط پدر و مادرش و تا حد مرگ با پلاستیک تغذیه شده است .حیواناتی نظیر لاکپشت ها، دلفین ها و بسیاری از پرندگان در ضایعات پلاستکی گرفتار و یا پلاستیک را با موارد غذایی اشتباه گرفته و در نتیجه، همانطور که در مثالهای فوق به آن اشاره شد، جان خود را از دست می دهند. بر اساس اطلاعا ت سازمانهای محافظ محیط زیست سالانه بیش از 1.000.000 از پرندگان دریائی و 100.000 از پستانداران دریائی با خوردن ضایعات پلاستیکی دچار مرگ می شوند. ولیکن اگر ما فکر می کنیم که این مسئله مربوط به حیوانات می شود، خطای بزرگی مرتکب شده ایم. پلاستیک اثر مرگباری برای انسان دارد.
[1]یک فعال محیط زیست در آمریکا
پلاستیک اغلب از موادی نظیر بنزین خام)(Naphtha، ذغال سنگ و یا گازتولید می شود. بعلاوه مواد دیگری مانند ترکیبات نرم کننده، پایدار کننده، رنگ، مواد تقویت کننده، ترکیبات ضد آتش و یا ضد استاتیک به آن اضافه می شود. حدود 5% از نفت پالایش شده صرف تولید پلاستیک می شود.
بر اساس آنچه که گفته شد پلاستیک در حقیقت از بین نمی رود، بلکه به ذرات کوچکی بنام میکروپلاستیک، به ابعاد کوچکتر از 5 میلی متر، تجزیه می شود. بنابراین ذرات پلاستیک بخشی از غذای ماهی های دریا و در ادامه سفره غذائی ما را تشکیل می دهد. وجود ذرات پلاستیک در گوشت ماهیان دریا و میگو به اثبات رسیده است. میکرو پلاستیک بعلاوه در آب و مواد غذائی نظیر عسل ، شیر ، خمیر دندان و محصولات آرایشی (انواع کرم، صابونو شامپو و غیره) نیز وجود دارد. بسیاری از مراجع علمی هشدار داده اند که مواد شیمیائی موجود در پلاستیک ممکن است که انسان را به بیماریهای مختلف ، از آلرژی و چاقی مفرط گرفته تا ناباروری، سرطان و بیماریهای عروقی قلبی ، مبتلا سازند. در این رابطه باید بخصوص از ترکیبات پلی ونیل کلراید (PVC) و ترکیبات نرم کننده (Phthalate) ، پلی کربناتها (PC) ، بیس فنل آ (Bisphenol A) ، ترکیبات مقاوم به شعله حاوی برم و ترکیبات ارگانیک حاوی قلع ،اجتناب کرد. از ترکیبات نرم کننده در تولید تشک نوزادان، اسباب بازیها، رومیزی های قابل شستشوی، انواع بسته بندی ها، لباسهای ضد بارانو انواع چسبها استفاده می شود. آنچه که قابل توجه است آنکه میکروپلاستیکها ترکیبات نرم کننده و مواد سرطانزا نظیر DDT و PCB (Polychlorbiphenyl) را جذب می کنند. بنابراین ما نه تنها از پلاستیک تغذیه می کنیم بلکه بهمراه آن ترکیبات خطرناک را بطور مرتب وارد بدن خود می سازیم.
چه باید کرد؟
آیا خوب نمی بود زمانیکه در شهرمان و لب رودخانه ها قدم می زنیم، با زباله پلاستیکی و کیسه های پلاستیکی رنگارنگ مواجهه نمی شدیم؟ دیدن و راه رفتن روی ذباله حالت طبیعی پیدا کرده و ما متوجه این وضعیت ناهنجار نیستیم. البته سازمان محافظت از محیط زیست ملل متحد شعار عدم تولید و عدم کاربری از پلاستیک را مطرح کرده است. از آنجا که تا رسیدن به این هدف راه طولانی در پیش داریم، می توانیم حد اقل به موارد زیر توجه کرده و به آن پایند باشیم:
• از کیسه پلاستیکی استفاده نکنیم
این بدان معنی است که ما بعنوان اشخاص حقیقی همواره کیسه پارچه ای، سبد خرید، کوله پشتی همراه داشته باشیم و از آن جهت حمل مواد استفاده کنیم. کیسه پلاستیکی ارائه شده توسط فروشنده را رد کنیم.
• از کیسه های کاغذی چند بار استفاده کنیم، کیسه ها و مواد یکبار مصرف را حذف کنیم. در این رابطه کیسه های کاغذی انتخاب بهتری بشمار میروند، اگرچه جهت تولید آنها از چوب استفاده می شود و منابع جنگلی را در معرض خطر قرار میدهد.
• در خرید شیر و نوشابه از ظروف یکبار مصرف استفاده نکنیم. برای این منظور شیشه انتخاب بهتری است.
• در صورت امکان از تولیدات حامل میکروپلاستیک (مثلا خمیر دندان و محصولات آرایشی) استفاده نکنیم.
• به قوانین جاری محافظت از محیط زیست توجه کنیم.
• به جمع آوری اطلاعات و مطالعه آن اهتمام ورزیم و با افراد خانواده و دوستان خود به اشتراک بگذاریم.
• به گروههای محافظ از محیط زیست بپیوندیم و همکاری کنیم.