سيتومگالی
(Cytomegaly)
انسان تنها ميزبان طبيعی ويروس سيتومگالی است . پس از عفونت اوليه، اين ويروس در تمام طول عمر در بدن انسان باقی ميماند . عفونت های عود کننده (تکثير ويروس با وجود ايمن بودن ) ممکن است که در رابطه با فعال شدن مجدد ويروس در بدن و يا ابتلاء تازه به ويروس ، ظاهر شوند . عفونت های مادرزادی با ويروس سيتومگالی ممکن است که هم در موارد عفونت اوليه و هم بعلت عود عفونت قبلی مشاهده شود . ريسک انتقال عفونت از مادر به جنين در عفونت های اوليه بسيار بالاتر از عود عفونت است . ريسک ابتلاء جنين در مادرانيکه قبل از لقاح از جهت سيتومگالی ايمن بوده اند کمتر از 1 درصد است . عفونت داخل رحمی جنين از علل مهم اختلال در رشد و نمو و تکامل کودک ( نظير مسائل شنوائی و عصبی- موتوری ) محسوب ميشود.
برآمد عفونت سيتومگالی در دوران بارداری کدام است؟
عفونت سيتومگالی در مادر معمولا بدون علامت صورت ميگيرد و بعبارت ديگر سبب بروز بيماری خطرناک نميشود . اين در حاليست که در عفونت اوليه مادر در شروع حاملگی، ويروس در 30 درصد از موارد به جنين منتقل و در 10 درصد منجر به عفونت جنين ميشود. شدت علائم عفونت مختلف که شامل علائم سيستميک ( کمی وزن در بدو تولد ، خونريزی پوست، زردی، بزرگی کبد و طحال و التهاب ريه ها ميشود .از علائم بسيار سخت سلسله اعصاب مرکزی ميتوان به کوچک بودن سر ، آهکی شدن مغز ( که منجر به بروز تشنج ، فلج شدن، عدم تکامل مغز، از دست رفتن شنوائی يکطرفه يا دوطرفه و التهاب عصب بينائی ، اشاره کرد . قابل توجه است که 90 درصد از نوزادانی که دچار عفونت داخل رحمی سيتومگالی بوده اند در بدو تولد فاقد هر گونه علائم بالينی ميباشند. و ليکن حدود 10- 15 درصد از اين کودکان ممکن است که پس از چند ماه و يا چند سال دچار کری و يا مسائل کم هوشی و روانی گردند .
چه افرادی تحت ريسک ابتلاء به عفونت سيتومگالی قرار دارند؟
عموم افراديکه فاقد آنتی بادی بر عليه ويروس سيتومگالی بوده و یا تماس طويل المدت با افراد عفونی دارند ، در معرض انتقال اين عفونت قرار ميگيرند . درصد زنان فاقد آنتی بادی در سنين باروری در ايران مشخص نشده است .
چگونه ميتوان عفونت را تشخيص داد؟
تشخيص عفونت اوليه سيتومگالی در دوران بارداری در اکثر موارد بطريق سرولوژيکی صورت ميگيرد :
- در رابطه با غربالگری سيتومگالی
- علائم بالينی دال بر عفونت سيتومگالی
- احتمال تماس با ويروس
- غيرطبيعی بودن اولتراسوند
تستهای سرولوژيکی به 2 گروه تقسيم ميشوند :
1- تستهای پايه يا اصلی (نظير آنزيم ايمونواسی جهت تشخيص آنتی باديهای اختصاصی IgG و IgM )
2- تستهای اضافی نظيرIgG-Immunoblot که معمولا بمنظور تعيين زمان عفونت و يا تشخيص عفونت اوليه از عود بيماری انجام ميشوند .
جهت تشخيص و يا رد عفونت قبل از تولد (prenatal) در زمان بارداری و يا عفونت نوزاد بايد در مرتبه نخست از تست PCR استفاده کرد .
مورد استفاده اجرای تهاجمی تشخيص قبل از تولد (invasive) بخصوص در موارد احتمال عفونت اوليه در محدوده زمانی لقاح تا هفته 20 حاملگی و يا نتايج مشکوک در اولتراسوند است . بالا ترين استاندارد برای اين منظور تشخيص عامل عفونی توسط تست PCR در مايع آمنيون پس از هفته 21 حاملگی و 8-10 هفته پس از شروع عفونت است . چنانچه نوزاد مشکوک به عفونت سيتومگالی باشد، بايد ادرار نوزاد را طی 10 روز نخست پس از تولد توسط تست PCR مورد آزمايش قرار داد . قابل توجه است که آنتی بادی از کلاس IgM تنها در شصت و پنج درصد از موارد عفونت های مادرزادی قابل تشخيص است .
چگونه ميتوان از عفونت جلوگيری کرد؟
بر خلاف ويروسهای سرخجه و آبله مرغان، انتقال سيتومگالی از راه قطره ای صورت نميگيرد ، بلکه آغشته شدن ، خصوصا دستها (smear infection)، تماس فيزيکی طولانی ، بزاق، ادرار، اشک چشم ، ترشحات دستگاه تناسلی وسائل شخصی نقش اساسی را ايفا ميکند.
مهم ترين فاکتور ريسک برای عفونت اوليه در دوران حاملگی تماس مکرر و نزديک با کودکان است . کودکانی که مبتلا به عفونت مادرزادی سيتومگالی هستند ، عامل ويروسی را ماهها تا سالها از طريق بزاق و ادرار ، دفع ميکنند . اما شيرخوارانی که پس از تولد دچار عفونت مذکور ميشوند نيز ممکن است که چند هفته تا چندماه اين ويروس را دفع کنند . بر اساس مطالعات فعلی ، در صورت توجه به بهداشت، ميتوان تا حدود زيادی از عفونت های دوران حاملگی کاست .
در موارديکه زن حامله در معرض عفونت سیتومگالی قرار داشته باشد، پيشنهاد ميشود که پس از مثبت شدن تست حاملگی ، وضعيت بيمار از جهت CMV مورد بررسی قرار گيرد . چنانچه سرولوژی بيمار منفی باشد، لازمست که بيمار به موارد بهداشتی زير عمل نمايد :
- شستشوی دست با آب گرم وصابون پس از تماس با وسايل آلوده به ادرار ، بزاق و اسباب بازی کودک
- عدم استفاده از مسواک و حوله و هر نوع وسايل استحمام ديگران
- قرار ندادن پستانک کودک در دهان
- عدم استفاده از بشقاب، قاشق ، چنگال ، چاقو و ليوان ديگران .
- اجتناب از بوسيدن مستقيم لب و دهان کودکان .
آيااين عفونت قابل درمان است؟
يک درمان استاندارد و يا جلوگيری از عفونت قبل از تولد در حال حاضر وجود ندارد . تنها روشی که اجالتاً ميتواند مورد استفاده قرار گيرد، بهره گيری از CMV Hyperimmunglobulin است که با هدف کاهش ريسک انتقال داخل رحمی عفونت به جنين و کاهش ريسک آسيب جنين صورت ميگيرد . البته اثر بخش بودن اين درمان مورد بحث و مجادله است.
مراجع:
1-Labor und Diagnose
2-AusgewählteThemen für Gynäkologen