تعيين موقعيت سيستم ايمنی و دفاعی بدن(Immune status)
تکامل سيستم دفاعی بدن انسان بسيار پيچيده و به درجه خارق العاده ای از اطمينان دست يافته است. بمنظور دفاع مؤثر از بدن در مقابل ميکرواورگانيسمهای مهاجم و آماده بودن مستمر و مقابله با تکرار تهاجم ، سيستم دفاعی بدن از امکانات متعددی برخوردار بوده که در جای خود از هر يک به نحو احسن استفاده ميکند. بطور کلی ميتوان اين سيستم را به دو بخش موسوم به “دفاع سلولی“ که در آن از سلولهای مدافع استفاده ميشود و بخش “غير سلولی“ تقسيم نمود. دفاع غير سلولی از پروتئينهای متعدد تشکيل يافته که در حقيقت„ دفاع ايمنی“ را بعهده دارد. سيستم اخير خود دارای دو بخش دفاع غير اختصاصی و اختصاصی ميباشد.
دفاع غير اختصاصی وظيفه مقابله با عموم عوامل غير خودی را عهده دار است. عوامل غير خودی ممکن است از نوع ميکرواورگانيسمهای مهاجم و يا ترکيبات غير خودی باشند. در حاليکه سيستم غير اختصاصی مادرزادی است، دفاع اختصاصی جنبه اکتسابی دارد. سيستم اخير بطور هدفدار به مقابله با مهاجم پرداخته، دارای توان فراگيری بوده و ميتواند دشمن را دوباره بشناسد. از اين پديده در پزشکی و تکنيک واکسيناسيون استفاده ميشود. بعبارت ديگر سيستم دفاعی نخست دشمن را شناسائی کرده تا بتواند در صورت تهاجم با ارائه مکانيسمهای دفاعی خاص به مقابله با آن برخيزيد.بنابراين ميتوان گفت که اساس سيستم بسيار پيچيده دفاعی بر دو پايه دفاع اختصاصی و غير اختصاصی استوار است. مکانيسمهای سلولی و غير سلولی در مجموع به يک تکامل بسيار کمپلکس و پيشرفته دست يافته اند. اينسيستم دفاعی بسيار مؤثر متاسفانه در عين حال بسيار حساس و اختلال پذير است. بطور کلی هر چه واحد های يک سيستم پيچيده تر باشند بهمان نسبت نيز شناسائی اختلالات آن سخت تر خواهد بود.
مسائل تشخيصی:
چنانچه بيمار دچار عفونتهای مکرر باشد، توجه و پاسخ به نکات زير لازم خواهد بود:
آيا اختلال سيستم دفاعی تنها از ناتوانی و ضعف آن و يا حتی از دست رفتن کامل آن ناشی ميشود؟ آيا اختلالات مذبور قابل ترميم هستند؟
آيا سيستم ايمنی احتياج به کمک و تقويت دارد؟ در رابطه با پاسخ اين سئوال اطلاع از پارامترهای آزمايشگاهی ميتواند کمک شايانی به تشخيص و انتخاب درمان مناسب نمايد.
تشخيص آزمايشگاهی:
بايد نخست به اين مسئله توجه داد که بررسی و ارزيابی کامل آزمايشگاهی از امکانات متعارف مالی خارج و بنابراين قابل انجام نخواهد بود. بر اساس تجربه طولانی در اين زمينه و نتايج حاصل از پژوهشهای نوين و با توجه به ميزان هزينه قابل قبول تعدادی از پارامترهای آزمايشگاهی برای اين منظور انتخاب شده اند(Immune status). بکمک اين پارامترها ميتوان اختلالات عمده و مهم سيستم ايمنی را شناسائی و اطلاعات لازم جهت درمان را در اختيار پزشک قرار داد. برای بيمار و پزشک معالج اطلاع از موارد زير جنبه حياتی دارد:
- شروع بيماريهای سخت نظيرلوسمی ( سرطان خون)
- بيماری ايدز(HIV)
- آسيب سمی مغز استخوان ( در رابطه با سموم و اثر داروها)
عموم موارد فوق ميتوانند با عفونت زائی غير منتظره و مکرر همراه باشند.
در آزمايشگاه اختصاصی و بکمک آزمايشهای بسيارپيچيده نظير تصوير بزرگ خون سلولهای دفاعی از لحاظ تعداد و عمل مورد بررسی قرار ميگيرند برای اين منظور بايد از تکنيکهای رنگ آميزی خاص استفاده نمود. بعلاوه توان مغز استخوان در توليد سلولهای دفاعی نيز ارزيابی ميگردد.
انواع لنفوسيتها را که در رابطه با دفاع سلولی از اهميت خاصی برخوردارند نميتوان از راه رنگ آميزی و ميکروسکپی مورد بررسی قرار داد. برای اين منظور بايد از تکنيکهای بسيار پيچيده استفاده کرد که در آن مارکرهای سطحی اين سلولها مورد تجزيه وتحليل قرار گرفته که در نهايت تشخيص افتراقی و مطالعه عمل سلولهای مربوطه را امکانپذير ميسازد.
به کمک آزمايش ايمنوگلوبولينها ميتوان سلولهای توليد کننده آنتی بادی را بررسی نمود. بدن انسان در حالت سلامتی از رزرو کافی برخوردار است.بخصوص ايمنوگلوبولينA و زير گروههای ايمنوگلوبولينG از اهميت زيادی برخوردار هستند.
جهت تعيين موقعيت سيستم ایمنی و دفاعی بدن (Immune status)ميتوان از تستهای زير استفاده کرد :
- Immune globulins IgG, IgA, IgM
- IgG4
- Protein electrophoresis
- Immunotyping
- Kappa& Lambda (Free light chain) quantitative
- C3, C4
- C1-Esterase inhibitor
- CBC
بايد توجه داشت که انجام آزمايشهای فوق بايد تحت نظر پزشک انجام شود .
مراجع :
۱-Labor und Diagnose,Lothar Thomas 2013
۲– Limbach laboratory information Heidelberg, Germany