تشخيص زود هنگام و بموقع سرطان روده
Early detection of colon cancer
سرطان روده از جمله موارد معدودی از سرطان محسوب ميشود که در صورت تشخيص زود هنگام بخوبی قابل مداوا و معالجه است.
در کشور های صنعتی سرطان روده از علل اصلی مرگ ناشی از سرطان بشمار ميرود . به عنوان مثال در کشور آلمان هر سال حدود 52.000 نفر مبتلا به سرطان روده ميشوند که منجر به 30.000 مورد مرگ سالانه ميگردد. شيوع بيشتر اين سرطان در کشورهای صنعتی در مقايسه با ملل وابسته به طبيعت تنها تا حدودی قابل توجيه است. از جمله علل مهم آن عادات مربوط به تغذيه است که در رابطه با روشهای مدرن زندگی مطرح هستند: عدم استفاده کافی از ميوه جات و سبزيجات و در مقابل مصرف زياد مواد پرکالری نظير سيب زمينی سرخ کرده، مايونز، غذاهای آماده، شيرينی جات ، استفاده از ترکيبات شيميائی که جهت کنسرو مواد غذائی مورد استفاده قرار ميگيرند و همچنين مواد غذائی که تحت پرتو قرار داشته اند از موارد اصلی محسوب ميشوند. متاسفانه اميد نميرود که تغييری در اين وضع ايجاد شود. سئوال: چند درصد از افراد شهر نشين از سبزيجات تازه عمل آورده در زمين زراعی خود استفاده ميکنند؟
مراحل نخست سرطان متاسفانه بدون علامت می باشند و برای بيمار قابل شناسائی نيست .به عبارت ديگر تشخيص بموقع سرطان روده بدون بکارگيری روشهای خاص ممکن نيست. بهمين جهت اين مسئله از اهميت اساسی بر خوردار است که قوانينی مدون برای پيش گيری و تشخيص زود سرطان روده را برای عموم فراهم گردد.
روشهای تشخيصی معمول:
انجام کولونوسکپی در سن 55 سالگی و سپس 10 سال بعد از آن يک روش تشخيصی مطمئن محسوب ميشود. در صورت برداشتن پوليپ و آدنوم در جريان انجام کولونوسکپی ميتوان ريسک سرطان روده را تا 90 درصد کاهش داد. چندين سال است که اين مسئله مشخص گشته است که ماهها تا سالها قبل از بروز علائم بالينی، سرطان اکثرا بصورت پوليپ روده تظاهر ميکند . سرعت رشد پوليپ ها که در ابتداء دارای اندازه کوچک و خوش خيم هستند، متفاوت است. پوليپ ها اغلب دچار خونريزی سطحی گشته و بعدها حالت بدخيم پيدا ميکنند. هدف از روشهای پيش گيری شناسائی مطمئن مرحله ابتدائی يعنی پوليپ و آدنوم است. چنانچه تست تشخيص خون مخفی در مدفوع بطور مرتب انجام شود ميتوان مرگ و مير ناشی از سرطان روده را تا 30 درصد کاهش داد. شرط اين امر آنست که در صورت مثبت شدن تست خون منفی در مدفوع بلافاصله به انجام کولونوسکپی مبادرت ورزيد. بايد توجه داشت که در اين موارد تکرار تست تشخيص خون مخفی در مدفوع پيشنهاد نميشود، چرا که خونريزی پوليپ يک امر دائمی و هميشگی نيست و ممکن است که تکرار تست منفی باشد. انجام اين تست از سن 45 سالگی هر دو سال يکبار توصيه ميشود. در آزمايشگاه با اضافه کردن يک ماده شيميائی ميتوان وجود خون مخفی در مدفوع را تشخيص داد (تست گاياک يا (Hemoccult). متاسفانه ميزان اطمينان اين تست چندان خوب نيست. علاوه بر آن حدود سه روز قبل از انجام تست و سه روز در جريان تست بايد بيمار از مصرف برخی از مواد غذائی اجتناب کند، زيرا تست مذبور نميتواند خون انسان را از خون موجود در گوشت حيوانات که احتمالا در مواد غذائی موجود است، تفکيک و تشخيص دهد. در ضمن برخی از مواد غذائی و داروها باعث ايجاد نتايج مثبت کاذب در اين تست می شوند. طبق يک گزارش علمی جديد از 2.885 بيمارانی که دچار سرطان پيش رفته روده بودند و بطريق مذکور تحت آزمايش قرار گرفته اند تنها 23.9 درصد نتايج مثبت داشته اند.
يک جمع بندی:
با وجود پيشرفتهای بسيار در زمينه پيش گيری و شناسائی بموقع سرطان روده از جمله کولونوسکپی، بايد گفت که با توجه به هزينه زياد اين روش و اشکلات متعددی که در رابطه با تشخيص خون مخفی در مدفوع وجود دارد مسئله پيش گيری هنوز آنطور که بايد حل نشده است. امّا بنظر ميرسد که تستهای جديد بخوبی از عهده اين امر بر آيند.
روش های جديد و مدرن آزمايش و آناليز مدفوع:
عدم اطمينان به تست خون مخفی در مدفوع (تست گاياک) و ميزان نسبتاً زياد نتايج مثبت کاذب سبب شد که پژوهشهای زيادی برای رفع اين نقايص صورت گيرد. خوشبختانه اين امر صورت پذيرفته و نتيجه مثبت آن در گزارشهای متعدد مورد تاييد قرار گرفته است. تست ايمنولوژيکی مدفوع ميتواند مقدار بسيار کم و ناچيز خون را در مدفوع که بچشم ديده نميشود، تشخيص دهد.اين مقدار خون را که ممکن است از يک پوليپ و يا آدنوم ناشی شود، نميتوان با تست گاياک شناسائی کرد. در روش جديد از يک آنتی بادی استفاده ميشود که تنها خون انسان را تشخيص ميدهد.از خصوصيات مهم اين تست حساسيت بسيار بالای آن و در عين حال ويژگی آنست، بطوريکه نتايج مثبت کاذب تنها در يک درصد موارد گزارش شده است. بعلاوه انجام اين تست برای بيمار نيز بسيار آسان گرديده است. بعبارت ديگر نمونه مورد آزمايش تنها در يک روز و از دو نقطه مختلف مدفوع گرفته ميشود، ضمن اينکه رژيم غذائی بمدت سه روز، ديگر مورد نياز نيست.
اما بايد توجه داشت که اين تست مستلزم صرف زمان بيشتری برای آزمايشگاه بوده و انجام آن تنها در آزمايشگاههای اختصاصی مقدور است.
توصيه ما:
الف- انجام تست ايمنولوژيکی از 45 سالگی هر دوسال يکبار
ب- انجام کولونوسکپی پس از سن 55 سالگی ( بار دوم 10 سال پس از بار نخست).
نتيجه گيری:
تست گاياک که هنوز هم بعنوان تست ” استاندارد ” مطرح است را ميتوان در حال حاضر “Tschernobyl-Standard“ ناميد.
بهترين و مطمئن ترين روش زود هنگام سرطان روده انجام تست ايمونولوژيکی خون مخفی در مدفوع ( از سن 45 سالگی هر دوسال يکبار) و تکميل آن توسط کولونوسکپیپس از سن 55 سالگی (و بار دوم 10 سال پس از بار نخست) می باشد .انتظار ميرود که بدين طريق ميزان مرگ و مير ناشی از سرطان روده بميزان قابل توجهی کاهش پيدا کند.طبق آمار موجود از بين افرادی که طی چند سال از تست دوسالانه ايمنولوژيکی مدفوع استفاده کرده و نتايج تست آنها منفی بوده است، هيچ يک طی دو سال بعد دچار سرطان روده نگشته اند. بعبارت ديگر از يکطرف نتيجه منفی کاذب مشاهده نشده و از طرف ديگر در رابطه با نتايج مثبت، تشخيص زود هنگام و بموقع سرطان روده و بنابراين درمان کامل مقدور گشته است.
از آنجائيکه مراحل نخست سرطان روده بدون علامت می باشد و برای بيمار قابل شناسائی نيست توصيه ميشود که قبل از ظهور علائم بالينی، يعنی زود و بموقع از امکانات پيشگيری فوق استفاده گردد.
مراجع :
1-Deutsches Krebsforschungszentrum.Darmkrebs:Früerkennung mit Stuhltest und Koloskopie 2014
2-Laboratory Dr Limbach and Colleagues,Heidelberg/Germany
3-Clinical Laboratory Diagnostics, ed.ByLothar Thomas,TH-Books Verlagsgesellschaft,germany 2008
4-Henry’s clinical diagnosis and management by laboratory methods, saunders-Elsevier,2007
5-Current medical diagnosis & treatment, ed.By Lawrence M.Tierny;et al,Mc Graw-Hill Inc,2006